آتش سنگین روی «راه طی شده»

پایگاه رهنما؛

مستند آن هم از جنس سیاسی اش،همواره نقش عمده ای در روشن شدن حقایق تاریخی و به تبع آن روشنگری جامعه دارد!این مستند ها گاهی حتی در بین سیاسیونی که آن دوران را تجربه کرده اند هیاهو برپا می کند و تا مدت ها محل بحث محافل و اظهار نظرهای آنها است.جالب آنکه زمانی که مستند نمایش داده می شود،فارغ از محتوای مستند،سراغ سازنده آن را می گیرند و چه بسا اگر در اردوگاه رقیب باشد،به شدت او را به باد انتقاد می گیرند.
«راه طی شده» عنوان مستندی در مورد شخصیت مهندس مهدی بازرگان(سیاستمدار و نخست‌وزیر دولت موقت ایران در سال 1357) است که به کارگردانی علی ملاقلی پور29 آبان در تالار سوره حوزه هنری با حضور هنرمندان، محققان و طرفداران مهندس بازرگان از آن رونمایی شد که در ادامه منشأ حاشیه‌ها و بازتاب‌های زیادی بود.نام این مستند و حتی مضمون آن از یکی از مهم ترین کتاب های بازرگان یعنی«کتاب راه طی شده» گرفته شده که با حمایت مرکز مستند سوره و مرکز آفرینش‌های فرهنگی و هنری بسیج ساخته شد.یکی از حواشی منازعه لفظی طرفداران بازرگان با سازندگان این مستند بوده است.رسانه ها،خبرگزاری ها و روزنامه ها با تیترها و عناوین مختلفی از جمله«طوطی و بازگان»،«تحریف تاریخ»،«ممنوع الجشنواره» این مستند را پوشش دادند؛تا جایی که نامه محمدنوید بازرگان، فرزند مهندس بازرگان به رسول ملاقلی‌پور و پاسخ ایشان هم به ‌لحاظ خبری موضوع را داغ‌تر کرد.
نوید بازرگان با مشاهده بخشی از این مستند،در نامه خود به سازنده اینگونه واکنش نشان می دهد:« در اين فيلم نكته تازه اي نيست . كارگردان همان اتهامات قديمي و بيات را بار ديگر بر سفره مي چيند... در اثناي فيلم متوجه ميشويم كه شما كتاب راه طي شده را درست نفهميده ايد... روشن است كه همه مساعي دست اندركاران نهايتا براي به كرسي نشاندن اين فكرقديمي بوده كه منافقين فرزندان فكري مهندس بازرگان اند . مستند شما با خيال اين توفيق كه از بازرگان و نهضت آزادي او چيزي برجاي نگذاشته به پايان ميرسد. مغلطه هايي آنچنان روشن كه بنظر نميرسد نيازي باشد به يك يك آن پاسخ گفت. »
علی ملاقلی‌پور کارگردان مستند «راه طی‌شده»،نیزدر نامه‌ای پاسخ نوید بازرگان را می دهد:« نامه شما را خواندم و طبق نوشتار خودتان تعجب کردم چگونه فرد دنیا دیده‌ای مثل شما تنها با شنیدن صدا و بخشی از تصاویر فیلم حاضر شدید دست به انتقاد درباره اثری بزنید که هنوز کامل آن را ندیده اید!... باید پذیرفت که شاید نهضت آزادی کمتر خودش و تفاوت آرای میان افراد خودش را در قالب یک فیلم تا به حال دیده بود و انکاری نیست که بنده و همکارانم از این تفاوت و تضاد آرا میان افراد استفاده کرده و از خودشان در نقد خودشان استفاده کردیم... ما درباره اینکه سعی کردید این فیلم را ارگانی جلوه دهید باید خدمتتان یادآور شوم هم شما و هم تمام اعضای قدیمی نهضت آزادی می‌دانستند فیلم را چه سازمانی می‌سازد که این گفته به هیچ وجه قابل انکار نیست...»
ماهیت اصلی مستند«راه طی شده» چرایی و چگونگی دلایل تاثیرپذیری سازمان مجاهدین خلق از روش مهندس بازرگان است.البته این الگوپذیری از زبان خود اعضای نهضت آزادی بیان می شود.در واقع تعریف و انتقاد از شخصیت بازرگان به صورت تؤامان صورت می گیرد.موضع گیری متفاوت افراد و جریان های مختلف در مواجهه با یک روایت منصفانه،امری طبیعی است،چرا که این افراد به لحاظ سیاسی به جریان هایی تعلق دارند که خواه ناخواه در صف موافقان و منتقدان آن روایت و راوی قرار می گیرند.برخی چون فرزند بازرگان تحت تأثیر جنجال و هیاهوی غالب،بدون اینکه به طور کامل مستند را دیده باشند آن را دست مایه نقد قرار می دهند.گروه دیگر که مدافعان تفکر لیبرالی در صحنه سیاسی و اجتماعی جامعه اند و مهندس بازرگان را پرچمدار آن می دانند،بخش انتقادی مستند را بر نمی تابند و خواهان بایکوت شدن مستند هستند؛به نحوی که از سوژه مستند(بازرگان) یک قدیسه ساخته اند که قابل نقد نیست.فارغ از رویکرد مستند «راه طی شده»واقعیت آن است که سازمان مجاهدین خلق به‌عنوان یک جریان التقاطی و تروریستی‌ترین سازمان تاریخی ایران از دل نهضت آزادی بیرون آمده است و اعضای اولیه نهضت آزادی اعم از محمدمهدی جعفری، مرحوم محمد بسته‌نگار و داماد آیت‌الله طالقانی در مصاحبه های خود به آن اذعان کردند.
بنابراین،ساخت مستندهای سیاسی و تاباندن نور بر روزنه های تاریخی،جلوه خاصی به فرهنگ تاریخی- سیاسی جامعه می بخشد. نسل سوم و چهارم انقلاب که دهه پنجاه و شصت را تجربه نکرده و ندیده اند، در مقطع کنونی نیازمند و تشنه حقایق تاریخی اند تا با واقعیت های زمانه بیشتر آشنا شوند و از آن برای آینده عبرت بگیرند.